Του Δημήτρη Χ. Σάββα
Σίγουρα οι καμπάνες των εκκλησιών με τους πένθιμους ήχους τους θύμιζαν στους πιστούς, από πολύ πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, όπως συμβαίνει κάθε φορά, την υπέρτατη θεϊκή θυσία, συναρπάζοντας τις ψυχές των πιστών στη θεία κατάνυξη. Σε κάθε σπίτι πιστού-είτε καλλιμάρμαρο είτε φτωχοκάλυβο- πλανιέται το όραμα του Ναζωραίου, αλλά και ολόκληρη η σκηνή του μαρτυρίου του. Από νωρίς, άπειρο πλήθος πιστών πηγαίνει στους ναούς για να προσκυνήσει το άχραντο Σώμα του Εσταυρωμένου. Παράλληλα, κυρίες και δεσποινίδες ασχολούνται με το στόλισμα του Επιταφίου.
Τέτοιες μέρες… Εικόνες γνωστές, επαναλαμβανόμενες από ευλαβείς Ηρακλειωτοπούλες να ραίνουν με τα μυρωμένα άνθη το, γεμάτο δροσιά από την κρητική άνοιξη, Σώμα του Ιησού, στολίζοντας το σκήνωμά του αλλά και φροντίζοντας την διακόσμηση των επιταφίων με ωραίους κρίνους, με ζουμπούλια, με κατάλευκες και μωβ βιολέτες. Νέες, κυρίως, καταβάλλουν τις καλύτερες προσπάθειες προκειμένου να φέρουν το καλύτερο αποτέλεσμα, στολίζοντας όσο πιο καλλιτεχνικά γίνεται τους επιταφίους.
Ογδόντα χρόνια πριν…Προπολεμικά στο Ηράκλειο, αφού ακόμα δεν είχε ξεσπάσει ο πόλεμος του σαράντα. Πιο συγκεκριμένα, Μεγάλη Παρασκευή, 23η Απριλίου 1938 και κατά την εφημερίδα « Η ΔΡΑΣΙΣ» λιγοστές ήταν οι εκκλησίες του Μεγάλου Κάστρου: ο Άγιος Μηνάς, ο Άγιος Τίτος, ο Άγιος Δημήτριος, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Ματθαίος, η Αγία Τριάδα, ο Άγιος Παντελεήμονας ήταν οι εκκλησίες του Ηρακλείου κυρίως, όπου οι ευλαβείς προσκυνητές του Ηρακλείου προσέρχονταν αυτές τις άγιες ημέρες του Μεγαλοβδόμαδου!
Ας δούμε το σχετικό δημοσίευμα, όμως, της εφημερίδας ‘‘ Η ΔΡΑΣΙΣ’’ αυτής της περιόδου με την προαναφερόμενη ημερομηνία που μας ενημερώνει για τον στολισμό των Επιταφίων των Ιερών Ναών της πόλης μας.
Σας παραθέτω ακριβώς το δημοσίευμα της εφημερίδας:
«ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΜΗΝΑ
Εξαιρετικώς κομψόν σύνολον παρουσίασεν ο επιτάφιος του Μητροπολιτικού Ναού του Αγ. Μηνά με την καλήν εκλογήν και διάταξιν των ανθέων και την σύνθεσιν των χρωμάτων οφειλομένην εξ ολοκλήρου εις τας δίδας Αθηνά και Λιλίκα Μιγάδη, Ευαγ. Χαρωνιτάκη, εις τας αδελφάς Αδαμαντίαν, Κατίνα και Σοφία Τσατσαρωνάκη, Αδαμ. Βενέρη, Έλλη Θεοδοσάκη, Εύα Καρέλη και Μ. Ζερβουδάκη.
Εις τον διάκοσμον εκυριάρχησαν κίτρινα και λευκά τριαντάφυλλα ως και οι κόκκινες βιολέττες εις ένα αισθητικώτατον εναρμονισμόν χρωμάτων.
ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΤΙΤΟΝ
Επίσης, αισθητικωτάτη εικόνα με ωραίες γαρνιτούρες από λευκές μαργαρίτες και κατάλευκες κάλιες παρουσίασεν ο επιτάφιος του Αγίου Τίτου χάρις εις τας διακοσμητρίας του δίδας Ματθίλδη Κορμανού, Αγλαϊα Δασκαλάκη, Αίγλη και Κική Διαλυνά, Δόξα Μυλωγιαννάκη, Ελένη Τριγώνη, Βιργινία και Όλγα Καρακατσάνη, Βέστα Λουκαϊδου, Μαρ. Ακράτου, Όλγα Σκουλούδη, Μαρ. Αστσινού, Αλεκ. Μελισσουργού, Αλεξ. Αχαλιλοτοπούλου, Τοτό Μαλαγαρδή και Γεωργ. Δεσποτάκη.
ΕΙΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΝ
Τον Επιτάφιον του Αγίου Δημητρίου τον οποίον εχαρακτήριζε επιμελημένη διαλογή και ποικιλία χρωμάτων διεκόσμησαν αι δίδες Π. Σκορδύλη, Άννα Λιαναντωνάκη, Τιτ. Φυτάκη, Τιτ. Μαλαγαρδή, Ευαγγελ. και Άννα Πυρομάλη, Μαρ. Κουμιανού, Ριρ. Κορνάρου, Μαρ. Αλεξανδροπούλου, Μαρ. Διαμαντούλι, Κ. Δεσίπρη, Π. Καρδαμάκη, Γλαύκη Ανωγειανάκη, Μαρ. Χατζηϊωάννου, Ιωαν. και Ισμήνη Στεφανάκη, Δημ. Παπαδάκη, Μαρ. Σαρρή και Μαρ. Μαυρογιαννάκη.
Χαρακτηριστική ήτο η πλουσία συλλογή ανθέων και η δεξιοτεχνία της συνθέσεώς των.
ΕΙΣ ΑΓΙΑΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΝ
Τον Επιτάφιον της Αγίας Παρασκευής εστόλισαν αι δίδες Ριρίκα Μαραγκάκη, Άννα Ταβλάκη, Μαρία Βαμβουκάκη, Ευαγγελία Καστελλιανάκη, Χρ. Μαρκάκη, Αναστ. Φανιουδάκη, Πόπη Σαρρή, Σοφία Μανδαλενάκη και αι Και Μαρ. Φανιουδάκη, Κατ. Φανουράκη και Γεωρ. Γενετζάκη.
Ο Επιτάφιος είχεν φιλοτεχνηθή με χαρακτηριστικήν καλαισθησίαν και απετέλει ωραιότατον μωσαϊκόν ανοιξιάτικων λουλουδιών.
ΕΙΣ ΑΓΙΟΝ ΜΑΤΘΑΙΟΝ
Εις τον Σιναϊκόν Ναόν του Αγίου Ματθαίου πρωτοστατούν εις τον στολισμόν και επιτυγχάνουν ένα εξαίρετον σύνολον αι δίδες Στελ. Λυδάκη, Ελένη Σαριδάκη, Δροσ. Μπετινάκη, Ξένη και Βαρβάρα Χρυσοστομίδου, Ειρ. Κορνηλάκη, Ανδρ. Παπαδάκη, Μαρ. Πετράκη, Νίκη Μαθιουδάκη και Δημ. Τσαμπέρη.
Εις την εκκλησίαν του Αγίου Ματθαίου ιερούργησαν ο Αρχιμανδρίτης Αγ. Ματθαίου κ. Ιάκωβος Ευστρατιάδης, ο Οικονόμος Μονής Σπηλιωτίσσης κ. Θεοφύλακτος Σμυρνιωτάκης και ο Οικονόμος της Μονής Αποστόλων Μεσσαράς κ. Αγαθάγγελος Αδαμίδης.
Τα εγκώμια θα εξετελούντο υπό χορωδίας αποτελουμένης από μαθητάς και μαθητρίας του Πρωτύπου Δημ. Σχολείου. Την χορωδίαν κατήρτισαν ο κ. Ελευθ. Κούρτης τη βοηθεία των ψαλτών Νικ. Χατζηϊωάννου και Νικ. Φραγκιαδάκη.
ΕΙΣ ΑΓΙΑΝ ΤΡΙΑΔΑ
Καλλιτεχνικώτατος υπήρξεν και ο διάκοσμος του Επιταφίου της Αγ. Τριάδος τον οποίον επεμελήθησαν με ιδιαιτέραν καλαισθησίαν αι δίδες Ιωάν. Πιτσιδιανάκη, Μαρ. Κωνσταντινίδου, Χρυσούλα και Μαρ. Ψαρούδη, Ειρήνη και Ευαγ. Κουμπενάκη και αι μαθήτριαι του Γυμνασίου Θηλέων Δημητρ. Κόντρου και Ευαγ. Σπατσόγλου.
ΕΙΣ ΑΓΙΟΝ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ
Επίσης με πολύ γούστο και πρωτοτυπίαν είχε διακοσμηθή ο επιτάφιος του Αγίου Παντελεήμονος τον οποίον είχον αναλάβει αι δίδες Στέλλα Στρατιδάκη, Ειρήνη Πετράκη, Ειρ. Κρουσταλάκη, Λιλίκα και Δημ. Ξυλούρη, Μαρ. Μαυροκουκουλάκη, Σοφία Χαλκιαδάκη, Γεωργία Κόρδα, Κωνστ. Παναγιωτάκη και αι αδελφαί του Π. Δ. Νοσοκομείου Ειρήνη Πετράκη, Κούλα Κατεχάκη, Κατίνα Λαγουδάκη και Μαρίνα Καροφυλάκη.»
Τέτοιες μέρες…στο μεγάλο Κάστρο. Μέρες των παθών, όπου το Μεγαλοβδόμαδο είχε ξεχωριστή θέση στη ζωή των Καστρινών. Έπρεπε να προετοιμαστούν, να καθαρίσουν τα σπίτια τους, να περιποιηθούν εκείνες τις μοναδικές σε ομορφιά, από τα κάθε λογής λουλούδια, αυλές, να κάνουν τις γειτονιές και τα στενοσόκακα αυτής της πολιτείας να μοσχοβολήσουν από βασιλικό κι ασβέστη, περιμένοντας της Ανάσταση του Κυρίου!
