Της Ρένιας Δρόσου
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, είναι ημέρα μνήμης των θυσιών και των επιτευγμάτων των γυναικών όλου του κόσμου για πάνω από έναν αιώνα. Ημέρα για να κάνουμε απολογισμούς, ημέρα για να βάζουμε στόχους, ημέρα που μας υπενθυμίζει πως οι γυναίκες πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες, σε όλους τους τομείς.
Η Ισότητα των Φύλων αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και βασικό στόχο κάθε σύγχρονης δημοκρατικής χώρας (Σύνταγμα της Ελλάδας, (ΦΕΚ 85/Α/18-4-2001), Άρθρο 4 παρ.2 «Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.» Άρθρο 116 παρ.2 «Δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη θετικών μέτρων για την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το Κράτος μεριμνά για την άρση των ανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών.»). Ωστόσο, Γυναίκες και Άνδρες εξακολουθούν να βιώνουν άνισες συνθήκες και έμφυλες διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής (απασχόληση, οικογένεια, πολιτική) καθώς βασίζονται στην αποδοχή ισχυρών προτύπων ρόλων, που εκφράζεται συνειδητά ή υποσυνείδητα.
Η Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας (Διεθνής ημέρα των δικαιωμάτων των γυναικών) εορτάζεται στις 8 Μαρτίου κάθε έτους. Έχει τις ρίζες της στις διαμαρτυρίες των γυναικών στις αρχές του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που ζητούσαν ίσα δικαιώματα, καλύτερες συνθήκες εργασίας καθώς και δικαίωμα ψήφου. Η πρώτη Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας εορτάστηκε το 1909 με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και υιοθετήθηκε δύο χρόνια αργότερα στις 8 Μαρτίου το 1911, από τη Διεθνή Γυναικεία Διάσκεψη της Κοπεγχάγης, ύστερα από πρόταση της Κλάρας Τσέτκιν εις μνήμην της πρώτης διαδήλωσης των Αμερικανίδων, που είχε γίνει 53 χρόνια νωρίτερα, το 1857.
Στις 8 Μαρτίου του 1857 στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ οι εργαζόμενες γυναίκες ντυμένες στα άσπρα, πού δούλευαν στα εργοστάσια υφαντουργίας και ιματισμού (οι ονομαζόμενες “εργάτριες ρούχων”) ξεσηκώθηκαν σε διαμαρτυρία με αίτημα την ίση αμοιβή με τους άνδρες. Οι γυναίκες αγωνίζονταν ενάντια στις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και στο χαμηλό μισθό. Η αστυνομία επιτέθηκε στις διαδηλώτριες και τις διασκόρπισε. Η συγκέντρωση πνίγηκε στο αίμα αλλά ο δρόμος για ίσα δικαιώματα των δύο φύλων άνοιξε, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο. Δύο χρόνια αργότερα, πάλι το Μάρτιο, αυτές οι γυναίκες οργάνωσαν την πρώτη εργατική ένωση προσπαθώντας να προστατεύσουν τους εαυτούς τους και να κερδίσουν μερικά βασικά δικαιώματα στο χώρο εργασίας τους. Από τότε η μέρα αυτή δεν έπαψε να συμβολίζει τους αγώνες των γυναικών για τα δικαιώματά τους και τη διεθνή αγωνιστική αλληλεγγύη τους.
Όταν θεσπίστηκε για πρώτη φορά, η ημέρα αυτή, γυναίκες από διάφορα κράτη απαίτησαν να έχουν δικαίωμα ψήφου, το οποίο πρώτες οι γυναίκες της βρετανικής αποικίας της Νέας Ζηλανδίας απέκτησαν επισήμως το 1893.
Στις 8 Μαρτίου 1908, 15.000 γυναίκες παρέλασαν μέσα από την Νέα Υόρκη απαιτώντας λιγότερες εργατοώρες, καλύτερο μισθό, δικαίωμα ψήφου και να σταματήσουν να απασχολούνται παιδιά σαν εργάτες. Υιοθέτησαν το σύνθημα «Ψωμί και Τριαντάφυλλα» (Bread and Roses), με το ψωμί να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Χρειάστηκαν δεκαετίες έντονων γυναικείων αγώνων για να μπορέσουν οι Ελληνίδες να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου. Για πρώτη φορά ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Εκλογικό δικαίωμα δεν δόθηκε σε όλες, αλλά μόνο σε όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού.
Σε βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956. Ήταν η απαρχή της εφαρμογής στην πράξη της καθολικής ψηφοφορίας, που είχε κατοχυρωθεί ήδη στο Σύνταγμα του 1864, με την αναγνώριση της ιδιότητας του πολίτη στις γυναίκες. Σήμερα, όταν μόνο το 1/5 των κοινοβουλευτικών εδρών καταλαμβάνονται από γυναίκες και υπάρχουν μόνο 19 αρχηγοί κρατών γένους θηλυκού (από τις περίπου 196 υποψηφιότητες), γίνεται αντιληπτό πως μπορούν να αλλάξουν ακόμη πολλά πράγματα.
Το 1959, το πρόβλημα της Ειρήνης έμπαινε με μεγάλη οξύτητα. Στις 8 Μαρτίου 1959 η Παγκόσμια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών σήμανε συναγερμό των γυναικών του κόσμου. Μοναδικό σύνθημα του εορτασμού στάθηκε το σταμάτημα των ατομικών δοκιμών και ο αφοπλισμός. Οι γυναικείες οργανώσεις όλων των χωρών ανταποκρίθηκαν στην έκκληση του Παγκόσμιου Οργάνου τους με παντοειδείς εκδηλώσεις και εκκλήσεις προς τους αντιπροσώπους των τριών μεγάλων δυνάμεων, που συνεδρίαζαν στην Γενεύη για το σταμάτημα των ατομικών δοκιμών. Η Πανελλήνια Ένωση Γυναικών σ’ αυτό τον εορτασμό συμμετείχε ολόψυχα και δραστήρια στην Παγκόσμια κινητοποίηση. Πέρα από αυτό, όμως, κινητοποίησε τις γυναίκες και για τα ειδικά προβλήματα, που απασχολούσαν τότε τις γυναίκες του ελληνικού χώρου. Τέτοια προβλήματα ήταν οι διεκδικήσεις τους για ίση αμοιβή, για ίση εργασία. Η κατάργηση των διακρίσεων, που υφίσταντο σε βάρος τους, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό βίο. Την οργάνωση ενός αποτελεσματικού συστήματος για την προστασία της εργαζόμενης μητέρας και του παιδιού. Την κοινωνική ασφάλιση πολλών κλάδων εργαζομένων γυναικών και πολλά άλλα.
Η Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας θεσμοθετήθηκε το 1977 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ).
Στις 8η Μαρτίου γυναίκες όλων των χωρών μαζί και κάθε χώρας χωριστά θυμούνται τα επιτεύγματα των γυναικών στην κοινωνία αλλά και τις ανισότητες που παραμένουν, της φτώχιας που πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, της διαφοράς στην αμοιβή σε σχέση με τους άντρες, των δυσκολιών στην αγορά εργασίας και την προστασία της μητρότητας στον αγώνα για ένα ευτυχέστερο μέλλον. Είναι μια μέρα κινητοποιήσεων σε όλο τον κόσμο για την υποστήριξη της ισότητας που αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και βασικό στόχο κάθε σύγχρονης δημοκρατικής χώρας.
Σήμερα αρκετά από τα αιτήματα των γυναικών έχουν ικανοποιηθεί, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες, δυστυχώς όμως εν έτη 2018, υπάρχουν σε πολλές περιοχές του πλανήτη γυναίκες που ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες και δέχονται ποικίλες μορφές κακοποίησης, ενώ τα δικαιώματα τους καταπατούνται καθημερινά. Για παράδειγμα στην Ινδία, η πλειοψηφία των γυναικών δουλεύουν 19 ώρες την ημέρα και δεν έχουν καμία ασφαλιστική κάλυψη. Η γυναικεία κακοποίηση, είναι ακόμη ένα φλέγον ζήτημα, αφού εκτιμάται ότι 120 εκ. γυναίκες κάτω των 20 ετών έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Περισσότερο από το 1/3 των γυναικών σε όλο τον κόσμο έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία σε κάποια φάση της ζωής τους. Σε αρκετές κοινωνίες της Αφρικής (και ιδίως του Καμερούν) υπολογίζεται ότι περίπου 4 στα 10 μικρά κορίτσια που πηγαίνουν στο σχολείο υπόκεινται σε βασανισμό με πρακτικές της μείωσης ή της εξαφάνισης του στήθους, φαινόμενο μάλιστα που έχει αρχίσει να κάνει την εμφάνισή του και στην Ευρώπη, και ιδίως στην Βρετανία, όπου ζουν πολλές μετανάστριες από την Αφρική και που πρόσφατα ήρθαν στην επιφάνεια αρκετά τέτοια περιστατικά. Για κάποιες ο μεσαίωνας είναι ακόμη εδώ. Σε πολλές χώρες καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών ενώ το αίτημα για ισότητα των δύο φύλων σε όλο τον κόσμο παραμένει ανικανοποίητο.
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η έννοια Ισότητα των Φύλων, εκφράζει το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, είναι ελεύθεροι/ες να αναπτύξουν τις προσωπικές τους ικανότητες, να προβούν σε επιλογές χωρίς τους περιορισμούς που θέτουν οι αυστηρώς καθορισμένοι ρόλοι των φύλων αφού οι διαφορετικές συμπεριφορές, επιδιώξεις και ανάγκες των γυναικών και των ανδρών θεωρούνται, εκτιμώνται και ευνοούνται εξίσου. Ισοτιμία των Φύλων είναι η Δίκαιη μεταχείριση σε σχέση με το φύλο, η οποία μπορεί να είναι ίση μεταχείριση ή μεταχείριση η οποία είναι διαφορετική, αλλά θεωρείται ισοδύναμη όσον αφορά τα δικαιώματα, τις παροχές, τις υποχρεώσεις και τις ευκαιρίες.
Η Ρένια Δρόσου είναι Κοινωνιολόγος Msc, Πρόεδρος της ΜΚΟ Γυναικών Ίριδα
