“Σοκαριστικό”, “εκπληκτικό”, “αξιοσημείωτο” είναι μερικά από τα επίθετα που επιλέγουν περιβαλλοντολόγοι από όλο τον κόσμο για να περιγράψουν τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες που καταγράφονται αυτές τις μέρες στην Αρκτική. Το πιο ανησυχητικό δεν είναι ότι ο “καύσωνας” φαίνεται να συνδέεται με τις χιονοθύελλες που πλήττουν την Ευρώπη. Η κλιματική αλλαγή ίσως τελικά να συντελείται με πολύ ταχύτερους ρυθμούς από εκείνους που υπολόγιζαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες.
Για εκείνους που σκέπτονται όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Βόρειος Πόλος βρίσκεται υπερβολικά μακριά από τον πολιτισμό για να απασχολεί σοβαρά οποιονδήποτε. Το λιώσιμο των πάγων ανοίγει όμως έναν φαύλο κύκλο: ο πλανήτης μας αντανακλά όλο και λιγότερη θερμότητα, η θερμοκρασία αυξάνεται και οι πάγοι λιώνουν ακόμη πιο γρήγορα. Και αυτό μας επηρεάζει όλους.
Η βασική έγνοια των περιβαλλοντολόγων είναι όμως κάτι ακόμη σοβαρότερο. Το ενδεχόμενο η υπερθέρμανση του πλανήτη να διαβρώνει σταδιακά την πολική δίνη, το ισχυρό ρεύμα των ανέμων που μέχρι σήμερα κρατούν τον τσουχτερό κρύο αέρα “κλειδωμένο” στις αρκτικές περιοχές του Βόρειου Ημισφαιρίου.
Ο Βόρειος Πόλος δεν έχει ηλιοφάνεια ώς τον Μάρτιο. Ωστόσο ένα ρεύμα θερμών ανέμων ανέβασαν φέτος τη θερμοκρασία στη Σιβηρία και τη Γροιλανδία σε πρωτόγνωρα επίπεδα -20 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα για την εποχή.
“Πρόκειται για μια ανωμαλία ανάμεσα στις ανωμαλίες. Δεν είναι μόνο ότι βρίσκεται εκτός του ιστορικού φάσματος εκείνο που προκαλεί ανησυχία. Είναι η υπόνοια ότι ίσως μας περιμένουν και άλλες εκπλήξεις όσο συνεχίζουμε να ταράζουμε το οργισμένο θηρίο του κλίματος” συμπεραίνει ο Μάικλ Μαν, διευθυντής του περιβαλλοντικού ινστιτούτου του Πανεπιστημίου της Πενσυλβένια.
Τα διεθνή ΜΜΕ επικεντρώνουν μέχρι τώρα το ενδιαφέρον τους στο κύμα κακοκαιρίας που σαρώνει τις τελευταίες μέρες τη Βόρεια Ευρώπη. Περισσότεροι από 40 άνθρωποι -στην πλειονότητά τους άστεγοι- έχουν χάσει τη ζωή τους εξαιτίας του πολικού ψύχους. Εκείνο που διαφεύγει της γενικότερης προσοχής είναι ότι το “πολικό ψύχος” δεν βρίσκεται πια εκεί που όλοι θα περίμεναν.
Στον βορειότερο μετεωρολογικό σταθμό του πλανήτη, το ακρωτήριο Μόρις Τζέζαπ στο βόρειο άκρο της Γροιλανδίας, οι θερμοκρασίες ξεπερνούσαν ορισμένες μέρες του φετινού χειμώνα εκείνες που καταγράφονταν την ίδια ώρα στο Λονδίνο ή τη Ζυρίχη. “Οι εξάρσεις στις θερμοκρασίες εντάσσονται στα συνηθισμένα μετεωρολογικά μοτίβα. Αυτό που είναι ασυνήθιστο είναι η διάρκεια και η ζέστη” σημειώνει η Ρουθ Μότραμ από τη μετεωρολογική υπηρεσία της Δανίας.
Τα διαστήματα υψηλών θερμοκρασιών γίνονται όλο και συχνότερα, ενώ διαρκούν περισσότερο. Ποτέ άλλοτε όσο κράτησαν τη φετινή χρονιά. “Σε 50 χρόνια μετρήσεων για τις θερμοκρασίες της Αρκτικής, το φετινό συμβάν είναι το ισχυρότερο και ένα από τα μακροβιότερα που έχουν παρατηρηθεί στη διάρκεια του χειμώνα” υπογραμμίζει ο Ρόμπερτ Ρόουντ από τη μη κυβερνητική οργάνωση Berkeley Earth.
Το ερώτημα που απασχολεί όλο και περισσότερο τους περιβαλλοντολόγους είναι αν όλα αυτά σηματοδοτούν την επικείμενη αποδυνάμωση ή ακόμη και κατάρρευση της πολικής δίνης, του ισχυρότερου “μονωτικού υλικού” που διαθέτει η φύση για να κρατά τους παγωμένους ανέμους στην περιοχή της Αρκτικής.
Η δίνη εξαρτάται από τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ της Αρκτικής και του υπόλοιπου πλανήτη. Όμως η ψαλίδα διαρκώς μειώνεται καθώς ο Βόρειος Πόλος ζεσταίνεται με ταχύτερους ρυθμούς. Σε μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά έναν βαθμό Κελσίου αντιστοιχούν 3 βαθμοί για την Αρκτική. Και σύμφωνα με την αμερικανική διαστημική υπηρεσία NASA, oι πάγοι της Αρκτικής μειώνονται με ρυθμούς 13,2% κάθε δεκαετία προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας.
Οι πιο απαισιόδοξοι επιστήμονες αναφέρονται ήδη σε ένα ανησυχητικό δίπολο: ζεστή Αρκτική – παγωμένες ήπειροι. Η πολική δίνη γίνεται όλο και πιο ασταθής. Αφήνει να περνούν προς τον Βόρειο Πόλο ζεστές μάζες ανέμων και επιτρέπει την διαρροή ψυχρών μετώπων όπως αυτό που σαρώνει αυτό το διάστημα την Ευρώπη. Πρόκειται βέβαια για θεωρία που δεν συμμερίζεται στο σύνολό της η επιστημονική κοινότητα.
Τα σήματα κινδύνου είναι ωστόσο πολλά. Αυστραλοί επιστήμονες ερευνούν ήδη αν το φαινόμενο που επηρεάζει σήμερα την ευρωπαϊκή ήπειρο έχει “δίδυμο αδελφό” στον Νότιο Πόλο. “Παρ’ ότι η πολική στρατοσφαιρική υπερθέρμανση είναι γενικά ασθενέστερη και λιγότερο απότομη στον Νότο, υπάρχει και εκεί” σημειώνει ο Εουνπα Λιμ από τη μετεωρολογική υπηρεσία της Αυστραλίας.
Το φαινόμενο είναι πιο δύσκολο να παρατηρηθεί στη συγκεκριμένη ζώνη καθώς επηρεάζει σχετικά αραιοκατοικημένες περιοχές. “Η θερμοκρασία αυξάνεται στην επιφάνεια του Νότιου Ωκεανού, την Αυστραλία, τη νότια Αφρική και τη νότια Λατινική Αμερική, ενώ μειώνεται στον νότιο Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό όπου δεν υπάρχει ανθρώπινη παρουσία” τονίζει ο Λιμ.
Όλα αυτά προκαλούν εύλογη ανησυχία στους περισσότερους. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που πανηγυρίζουν καθώς βλέπουν σε όλα αυτά ευκαιρίες για χρυσοφόρες μπίζνες. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, κάτω από τους πάγους της Αρκτικής βρίσκονται τεράστιοι ενεργειακοί πόροι, με πολλούς εμπειρογνώμονες να μιλούν για “δεύτερη Μέση Ανατολή”.
Και βέβαια υπάρχει το λεγόμενο “Βορειοανατολικό Πέρασμα”, ένας θαλάσσιος διάδρομος που αν ελευθερωνόταν κάποτε από τους πάγους θα μπορούσε να συνδέσει την Ασία με τις ΗΠΑ αλλάζοντας για τα καλά το πρόσωπο της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας. Πριν από μερικά χρόνια ο Γιόνας Γκαρ Στορ, τότε υπουργός Εξωτερικών της Νορβηγίας, δεν έκρυβε τον ενθουσιασμό του για την επερχόμενη περιβαλλοντική καταστροφή.
“Η άνοδος της θερμοκρασίας στην Αρκτική είναι διπλάσια από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Σύντομα δεν θα υπάρχουν πάγοι το καλοκαίρι. Και αυτό θα ανοίξει νέες διαδρομές και στρατηγικά ζητήματα σε όλο τον κόσμο”. Αν έτσι σκέφτονται οι Σκανδιναβοί, τι να περιμένει κανείς από τον Ρεξ Τίλερσον και τους υπόλοιπους “πετρελαιάδες” που κάθονται σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο του Τραμπ; Η Αρκτική θα συνεχίσει να σιγοσβήνει μπροστά στα μάτια μας, με τις «κινδυνολογίες» των περιβαλλοντολόγων να απασχολούν όλο και λιγότερους.
Του Μιχάλη Τρίκκα, Αυγή
