Με αφορμή την «Ιοκάστη», δηλαδή την ονομασία που πήρε το βαρομετρικό χαμηλό που το Σαββατοκύριακο θα κινηθεί με μεγάλη ταχύτητα από τον κόλπο της Σύρτης, στα βόρεια της Λιβύης, προς την Ελλάδα, προκαλώντας ισχυρές βροχοπτώσεις, καταιγίδες, και ισχυρές χιονοπτώσεις, έχει ενδιαφέρον να δούμε πως ορισμένα καιρικά φαινόμενα, όπως ο τυφώνας, «βαπτίζονται» με αυτόν τον τρόπο.
Ο «επιστημονικός» τυφώνας και ο Τυφώνας στην ελληνική μυθολογία
Με τον όρο «τυφώνα» ονομάζουμε ένα ατμοσφαιρικό σύστημα με κλειστή περιστροφική, δηλαδή κυκλωνική, κυκλοφορία του ανέμου γύρω από ένα κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό και ως μάτι του τυφώνα.
Τα συστήματα αυτά δημιουργούνται πάνω από θερμούς ωκεανούς και μεγάλες θάλασσες υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά ποτέ πάνω από στεριές, ενώ όταν φτάνουν σε ψυχρότερα νερά ή σε στεριά, διαλύονται.
Στην ελληνική μυθολογία ο Τυφών, ήταν γιος της Γαίας και του Ταρτάρου και σύντροφος της Έχιδνας.
Ήταν τέρας με μορφή ανθρώπινη και άγριου θηρίου. Είχε 100 κεφάλια και γλώσσες και φωτιά εκτοξευόταν από τα μάτια του.
Όταν ο Τυφώνας μεγάλωσε, ανέβηκε στον Όλυμπο για να εκδικηθεί τους θεούς για τον αποδεκατισμό των Γιγάντων.
Οι θεοί για να γλυτώσουν κατέφυγαν στην Αίγυπτο, όπου κρύφτηκαν μεταμορφωμένοι σε ζώα. Η Αθηνά βρήκε το θάρρος να αντισταθεί και γι’ αυτό κατηγόρησε τον Δία που είχε μεταμορφωθεί σε κριό ότι δείλιασε μπροστά στον κίνδυνο.
Ο Δίας βρήκε και πάλι το θάρρος του και αποφάσισε να αντιμετωπίσει τον Τυφώνα. Του επιτέθηκε και τον χτυπούσε με κεραυνούς τρέποντάς τον σε φυγή και καταδιώκοντάς τον μέχρι το Κάσιον όρος (σ.σ.σ σημερινή Συρία).
(Ο Δίας εξακοντίζει κεραυνό κατά του Τυφώνα. Μελανόμορφη υδρία, περ. 550 π.Χ., γερμ. κρατική συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων)
Εκεί έγινε μεγάλη μάχη, κατά την οποία αρχικά υπερίσχυσε ο Τυφώνας. Με τα εκατό του σώματα περικύκλωσε τον Δία και τον ακινητοποίησε. Αφαίρεσε από τον δεμένο Δία τους κεραυνούς και του έκοψε όλους τους τένοντες των χεριών και των ποδιών του Δία.
Μετά τη νίκη του, ο Τυφώνας παρέδωσε τα πάντα στον αδελφό του τον Πύθωνα να φυλάει τον αιχμάλωτο και ανήμπορο πλέον Δία μέσα στην σπηλιά του, στο Κωρύκειο Άντρο. Εκεί εισέβαλαν κρυφά ο Ερμής και ο Πάνας, έκλεψαν τους κομμένους τένοντες και απελευθέρωσαν τον Δία.
Ο Δίας, αφού εφοδιάστηκε από τον Όλυμπο με καινούριους κεραυνούς, ξανά ανέκτησε τη δύναμή του.
Πήγε στο μυθολογικό όρος Νύσσα, όπου, εφαρμόζοντας την συμβουλή των τριών Μοιρών, τράφηκε με κοινά φρούτα που έτρωγαν οι άνθρωποι και μετά πήγε στο όρος Αίμος της Θράκης για να αντιμετωπίσει τον αντίπαλό του.
Εκεί έγινε νέα μάχη, όπου ο Τυφώνας πάλι πετροβόλησε τον Δία με τεράστιους όγκους βουνών, αλλά αυτός, κυνηγώντας τον, τον κατακεραύνωσε.
Τέλος, ο Τυφών κατέφυγε στη Σικελία, όπου ο Δίας τον κεραυνοβόλησε πολλές φορές και του πέταξε το όρος Αίτνα, τον καταπλάκωσε και τον έκλεισε στα έγκατα της γης.
Οι ονομασίες των τυφώνων
Οι σύγχρονες ονομασίες των τυφώνων έχουν μια ιδιαίτερη σημασία και ακόμα περισσότερο το γεγονός πως οι πιο καταστροφικοί είναι γένους θηλυκού. Πως όμως ξεκίνησε αυτή η… παράδοση;
Κατά το 19ο αιώνα οι τυφώνες στην Καραϊβική έφεραν το όνομα του αγίου που γιόρταζε την ημέρα εκδήλωσης του φαινόμενου.
Για παράδειγμα, ο τυφώνας Santa Ana χτύπησε το Πουέρτο Ρίκο στις 26 Ιουλίου 1825 και οι San Felipe που συνέβησαν πάλι στο Πουέρτο Ρίκο στις 13 Σεπτεμβρίου 1876 και 1928 αντίστοιχα.
Αργότερα, οι μετεωρολόγοι άρχισαν να περιγράφουν τους τυφώνες με τις γεωγραφικές συντεταγμένες της θέσης όπου εκδηλώνονταν, γρήγορα όμως συνειδητοποίησαν ότι ήταν ευκολότερο να χρησιμοποιούν σύντομα, διακριτά ονόματα, τα οποία υπόκεινται σε μικρότερη πιθανότητα λάθους σε σχέση με τις παλαιότερες, δύσχρηστες μεθόδους.
Η καθιέρωση της χρήσης γυναικείων ονομάτων
Πρωτοπόρος στη σύγχρονη «ονοματοδοσία» των τυφώνων ήταν ο Αυστραλός μετεωρολόγος Clement Wragge, ο οποίος, στα τέλη του 19ου αιώνα, χρησιμοποίησε γυναικεία ονόματα, αλλά και ονόματα πολιτικών που δεν συμπαθούσε,- για να ονομάζει τις τροπικές θύελλες που εμφανίζονταν στα Αυστραλιανά πελάγη.
Η πρακτική της ονομασίας των τυφώνων με γυναικεία ονόματα επεκράτησε για τον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό και μάλιστα ο Αμερικανός συγγραφέας George R. Stewart, έδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στη Θύελλα του Ειρηνικού «Μαρία» στο μυθιστόρημα του «Storm» το 1941.
Τη σκυτάλη πήραν οι μετεωρολόγοι της Πολεμικής Αεροπορίας και του Ναυτικού των ΗΠΑ, που άρχισαν να δίνουν γυναικεία ονόματα στις θύελλες του Ειρηνικού ωκεανού που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Χρησιμοποιούσαν γυναικεία ονόματα για όλες τις τροπικές θύελλες που εμφανίζονταν στον πλανήτη.
Επισήμως, πλέον, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και ειδικότερα από το 1953, η Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ: www.noaa.gov) και το Παγκόσμιο Σύστημα Κλιματολογικής Παρατήρησης (Global Climate Observing System) χρησιμοποιούν γυναικεία ονόματα για όλες τις τροπικές θύελλες που εμφανίζονται σε όλο τον πλανήτη.
Τη δεκαετία, όμως, του ’70, γυναικείες οργανώσεις στις ΗΠΑ απαίτησαν την απάλειψη της «πρακτικής» αυτής της διάκρισης σε βάρος των γυναικών από τη Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ).
Το 1978 οι διαμαρτυρίες έπιασαν τόπο και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός, μετά από πρόταση του ΝΟΑΑ, αποφάσισε την εναλλαγή γυναικείων και ανδρικών ονομάτων στη λίστα.
Συνολικά, χρησιμοποιούνται για κάθε περιοχή έξι κατάλογοι με 21 ονόματα για κάθε έτος, με εναλλασσόμενη σειρά, για παράδειγμα, ο κατάλογος του 2014 θα ξαναχρησιμοποιηθεί ξανά το 2020.
Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν οι τυφώνες που αφήνουν πίσω τους πολλούς νεκρούς ή καταστροφές, οπότε, για λόγους ευαισθησίας, δεν ξαναχρησιμοποιείται το όνομά τους, αλλά αφαιρείται από τους καταλόγους και αντικαθίσταται από άλλο.
Τα ονόματα αυτά ακολουθούν αλφαβητική σειρά. Σε περίπτωση που υπάρξουν περισσότερες από 21 τυφώνες μέσα σε ένα έτος, ο 22ος και οι υπόλοιποι, ονοματίζονται με γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου (π.χ. Alpha, Beta, Gamma, Delta).
Στους παρακάτω πίνακες είναι οι κατάλογοι των ονομάτων από το 2012 έως και το 2022.
Καθημερινή
